Thiết kế hệ thống báo cháy từ A–Z cho nhà xưởng, cao ốc, chung cư

Thiết kế hệ thống báo cháy là bước đầu tiên và quan trọng trong việc đảm bảo an toàn cho công trình trước nguy cơ hỏa hoạn. Một hệ thống được thiết kế đúng chuẩn không chỉ giúp phát hiện sớm sự cố mà còn hỗ trợ kịp thời trong việc ứng phó và sơ tán. Từ nhà xưởng, cao ốc văn phòng đến chung cư dân cư – việc triển khai hệ thống báo cháy phù hợp với từng loại hình công trình đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ người và tài sản. Sau đây hãy cùng Việt Thành Hưng khám phá về các bước thiết kế hệ thống báo cháy chi tiết.

Thiết bị hệ thống báo cháy là gì?

Thiết bị hệ thống báo cháy là gì

Thiết bị báo cháy, hay hệ thống báo cháy tự động, là tập hợp các thiết bị kỹ thuật có chức năng nhận biết và cảnh báo sớm khi phát hiện có dấu hiệu cháy nổ. Hệ thống này thường bao gồm: tủ điều khiển trung tâm, các loại đầu dò cảm biến (khói, nhiệt, gas...), thiết bị phát tín hiệu cảnh báo (chuông, còi, đèn báo cháy), nút nhấn khẩn và các phụ kiện mở rộng.

Một hệ thống báo cháy tiêu chuẩn thường chia thành ba nhóm thành phần chính:

- Tủ trung tâm điều khiển: Là bộ não của hệ thống, đảm nhận nhiệm vụ tiếp nhận, phân tích tín hiệu từ các đầu dò và phát lệnh báo động. Cấu tạo gồm bo mạch chính, biến áp, pin dự phòng và các module điều khiển.

- Thiết bị cảm biến: Bao gồm các đầu báo khói, báo nhiệt, báo gas, báo lửa… dùng để nhận diện sự cố cháy.

- Thiết bị báo hiệu: Gồm chuông báo cháy, còi hú, loa, bảng hiển thị phụ và đèn báo thoát hiểm (EXIT), giúp truyền thông điệp cảnh báo đến con người.

Ngoài ra, có thể tích hợp thêm các thiết bị như bộ điều khiển từ xa, thiết bị sạc pin hoặc kết nối với hệ thống chữa cháy tự động trong các công trình lớn.

Cơ chế vận hành của hệ thống báo cháy

Hệ thống báo cháy tự động hoạt động dựa trên nguyên lý phát hiện sớm và cảnh báo tức thời:

- Khi có dấu hiệu bất thường như khói, tăng nhiệt độ đột ngột hoặc khí gas rò rỉ, các đầu dò sẽ gửi tín hiệu về trung tâm điều khiển.

- Tủ trung tâm xử lý và xác định khu vực phát sinh nguy cơ cháy.

- Ngay lập tức, hệ thống sẽ kích hoạt các thiết bị cảnh báo như chuông, đèn chớp hoặc còi hú để cảnh báo người trong khu vực.

- Nếu kết nối với hệ thống giám sát, tín hiệu có thể được gửi đến đơn vị phản ứng khẩn cấp.

Ở trạng thái bình thường, các thiết bị cảm biến luôn hoạt động ở chế độ giám sát để sẵn sàng phát hiện rủi ro và giúp kiểm soát an toàn phòng cháy.

Xem thêm: Tiêu chuẩn thiết kế PCCC cho nhà cao tầng chi tiết, mới nhất 2025

Các thành phần thiết yếu trong hệ thống báo cháy

Tùy theo loại hình công trình và ngân sách, hệ thống báo cháy có thể được lắp đặt đầy đủ hoặc rút gọn. Một hệ thống báo cháy cơ bản cần có:

Đầu dò khói - Smoke Detector

Đây là thiết bị chuyên dụng để phát hiện sự hiện diện của khói trong không khí – dấu hiệu sớm nhất của cháy. Có hai nguyên lý hoạt động phổ biến:

- Quang điện (quang học): Nhận biết sự cản trở tia sáng do hạt khói gây ra.

- Ion hóa: Phát hiện thay đổi trong dòng ion do khói làm gián đoạn dòng điện.

Đầu dò khói thường có hình tròn, đường kính khoảng 15cm, được tích hợp trong hệ thống báo cháy tập trung hoặc hoạt động độc lập bằng pin.

Đầu báo nhiệt - Heat Detector

Loại thiết bị này phát hiện sự gia tăng nhiệt độ đột ngột trong môi trường. Có hai dạng chính:

- Loại nhiệt độ cố định: Kích hoạt khi nhiệt độ đạt ngưỡng nhất định (thường là 58°C).

- Loại gia tăng nhiệt nhanh: Nhận diện sự tăng nhiệt bất thường trong thời gian ngắn.

Đầu dò khí CO - Carbon Monoxide Detector

Thiết bị này chuyên dùng để phát hiện khí carbon monoxide – một loại khí độc không màu, không mùi, rất nguy hiểm nếu tích tụ lâu. Khi nồng độ khí CO vượt ngưỡng cho phép, thiết bị sẽ phát cảnh báo để người sử dụng kịp thời thông gió hoặc sơ tán.

Các đầu dò CO có thể hoạt động độc lập hoặc tích hợp vào hệ thống báo cháy trung tâm, với khả năng truyền tín hiệu đến đơn vị cứu hộ.

Hệ thống chữa cháy tự động bằng nước

Hệ thống phun nước chữa cháy là phương pháp chữa cháy chủ động, vận hành tự động khi nhiệt độ trong khu vực vượt mức quy định. Các đầu phun nước (sprinkler) kết nối với hệ thống đường ống và nguồn nước áp lực cao sẽ xả nước để khống chế hoặc dập tắt đám cháy tại chỗ.

Đây là hệ thống rất hiệu quả, đặc biệt tại các công trình lớn, với hơn 96% trường hợp cháy được kiểm soát ngay tại vị trí phát sinh khi có sprinkler bảo vệ.

Xem thêm: Tiêu chuẩn thiết kế PCCC nhà xưởng cập nhật mới nhất 2025

Tiêu chuẩn áp dụng trong thiết kế hệ thống báo cháy

Theo quy định tại Mục 4 của TCVN 5738:2021, thiết kế hệ thống báo cháy tự động cần được thiết kế dựa trên những tiêu chuẩn kỹ thuật hiện hành, đảm bảo các nguyên tắc sau:

- Tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn kỹ thuật, quy chuẩn quốc gia và các văn bản hướng dẫn liên quan đến hệ thống báo cháy.

- Hệ thống cần có khả năng phát hiện sự cố cháy một cách nhanh chóng, chính xác và truyền tín hiệu cảnh báo kịp thời đến con người để triển khai biện pháp xử lý thích hợp.

- Các tín hiệu từ thiết bị báo cháy phải được chuyển đổi thành tín hiệu báo động rõ ràng, đảm bảo khả năng nhận diện trong mọi điều kiện.

- Không bị ảnh hưởng bởi nhiễu tín hiệu hay bị tê liệt trong điều kiện cháy lan.

- Phải đảm bảo hoạt động độc lập từng phần, không để một lỗi nhỏ gây ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống.

- Các thiết bị phải duy trì độ tin cậy cao và hoạt động đúng chức năng được thiết kế.

Các bước thiết kế hệ thống báo cháy chi tiết

Bước 1: Khảo sát hiện trạng và xác định hình thức hệ thống: Tùy vào đặc điểm công trình (nhà xưởng, chung cư, văn phòng…), kiến trúc và môi trường hoạt động (bụi, ẩm, nhiệt...), lựa chọn loại hệ thống phù hợp:

- Hệ thống báo cháy địa chỉ: Mỗi thiết bị được định danh riêng, phù hợp cho công trình lớn có nhiều phòng ban hoặc khu vực riêng biệt.

- Hệ thống báo cháy theo vùng (zone): Áp dụng cho công trình nhỏ, không cần định danh thiết bị cụ thể, thường dùng trong nhà kho hoặc khu vực dễ quan sát.

Bước 2: Lựa chọn thiết bị phù hợp:

- Tủ báo cháy trung tâm: Cần xác định loại tủ (thường hoặc địa chỉ), số vùng, khả năng lưu trữ, hiển thị thông tin và kết nối hệ thống khác.

- Thiết bị đầu vào: Chọn loại đầu báo theo môi trường thực tế (nhiệt, khói, lửa...). Quan tâm đến độ ẩm, diện tích khu vực để đảm bảo hiệu suất hoạt động.

- Thiết bị đầu ra: Còi, đèn báo cháy hoặc thiết bị kết hợp, đảm bảo phát tín hiệu rõ ràng trong môi trường sử dụng.

Bước 3: Lên sơ đồ lắp đặt và hệ thống dây: Lập bản vẽ chi tiết vị trí các thiết bị, đường đi dây, nguồn điện theo đúng tiêu chuẩn hiện hành. Ưu tiên phương án tối ưu đường dây, dễ kiểm tra và bảo trì.

Bước 4: Trình duyệt thiết kế: Bản thiết kế cần được đánh giá và thông qua bởi đơn vị có thẩm quyền (cơ quan PCCC, chủ đầu tư, tư vấn giám sát…), đảm bảo phù hợp với pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật.

Bước 5: Thi công và nghiệm thu: Lắp đặt hệ thống theo đúng bản thiết kế đã được duyệt. Sau thi công, thực hiện nghiệm thu, kiểm tra và vận hành thử để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định và chính xác.

Những lưu ý quan trọng khi lắp đặt và thiết kế hệ thống báo cháy

- Thiết bị cần được lắp đặt ở nơi thuận tiện phát hiện cháy nhưng không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố gây nhiễu (nhiệt từ máy móc, bụi, hơi nước…).

- Ưu tiên sử dụng thiết bị chất lượng cao từ nhà cung cấp uy tín để tăng độ tin cậy và tuổi thọ hệ thống.

- Hệ thống phải có khả năng tự cảnh báo khi có sự cố kỹ thuật như mất tín hiệu, hư hỏng thiết bị.

- Không bố trí thiết bị ở vị trí có nguy cơ cháy cao hoặc nơi dễ bị tác động từ bên ngoài làm sai lệch chức năng.

Thi công hệ thống PCCC uy tín tại Việt Thành Hưng

Việt Thành Hưng là đơn vị chuyên thi công lắp đặt hệ thống PCCC cho nhà xưởng, tòa nhà, kho bãi, và các công trình dân dụng, công nghiệp. Với kinh nghiệm thực tiễn trong ngành và đội ngũ kỹ sư được đào tạo chuyên sâu, Việt Thành Hưng cam kết cung cấp giải pháp PCCC toàn diện, đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn hiện hành.

- Đội ngũ kỹ thuật sẽ đánh giá hiện trạng công trình và đề xuất phương án phù hợp với đặc thù hoạt động của khách hàng.

- Mọi hạng mục đều tuân theo quy định của pháp luật và tiêu chuẩn quốc gia về PCCC.

- Cam kết cung cấp vật tư, thiết bị có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm định và chứng nhận chất lượng.

- Công ty luôn đảm bảo tiến độ như đã cam kết, giúp khách hàng chủ động trong kế hoạch sử dụng công trình.

- Hệ thống sau khi lắp đặt sẽ được kiểm tra định kỳ để duy trì hiệu suất hoạt động và ngăn ngừa sự cố.

- Đội ngũ hỗ trợ luôn sẵn sàng phản hồi nhanh chóng nếu hệ thống xảy ra sự cố trong quá trình vận hành.

- Dịch vụ được báo giá rõ ràng, không phát sinh bất ngờ trong quá trình triển khai.

Thiết kế hệ thống báo cháy cần được thực hiện bởi các đơn vị chuyên nghiệp, có hiểu biết rõ về tiêu chuẩn kỹ thuật và kinh nghiệm thực tiễn. Việc đầu tư đúng ngay từ đầu không chỉ mang lại sự an tâm mà còn giúp hệ thống hoạt động bền bỉ, hiệu quả trong thời gian dài. Để bảo vệ công trình trước những rủi ro không thể lường trước, thiết kế hệ thống báo cháy không nên là lựa chọn phụ, mà phải là ưu tiên hàng đầu. Liên hệ Việt Thành Hưng ngay để được hỗ trợ tư vấn miễn phí và đưa ra giải pháp thiết kế hệ thống báo cháy phù hợp nhé.